![](\"https:\/\/nabiegowkach.pl\/wp-content\/uploads\/2016\/02\/mTwh1vuH2QJ6a1pTql9k7_Q.jpg\")
\n<\/p>\nHistori\u0119 narciarstwa poznajemy coraz lepiej, coraz g\u0142\u0119biej si\u0119gaj\u0105c w mroki dziej\u00f3w i co rusz dziwi\u0105c si\u0119 od jak dawna cz\u0142owiek u\u017cywa nart i jak bardzo potrzebny i rewolucyjny by\u0142 i jest to wynalazek. A jakie by\u0142y pocz\u0105tki narciarstwa biegowego w \u015bl\u0105skich Sudetach?<\/p>\n
U podstaw narciarskich dokona\u0144 naszych przodk\u00f3w nie le\u017ca\u0142y ani odkrywcza ch\u0119\u0107 sprawdzenia co czai si\u0119 za widocznymi na horyzoncie g\u00f3rami, ani czysto rozrywkowa potrzeba paru chwil na \u015bwie\u017cym i mro\u017anym powietrzu. Sportowy aspekt narciarstwa r\u00f3wnie\u017c nie determinowa\u0142 rozwoju ani powszechno\u015bci narciarstwa. Ludy zamieszkuj\u0105ce obszary, na kt\u00f3rych zimy by\u0142y d\u0142ugie i \u015bnie\u017cne wykorzysta\u0142y wi\u0119c narty do tego aby m\u00f3c si\u0119 przemieszcza\u0107 mi\u0119dzy osadami, aby sprawnie porusza\u0107 si\u0119 w czasie polowania, szybciej ucieka\u0107 przed wrogiem, szybciej roznosi\u0107 wiadomo\u015bci.<\/p>\n
Z czasem jednak zabawa, rozrywka i rywalizacja da\u0142y zna\u0107 o sobie, a narciarstwo na tyle okrzep\u0142o, rozwin\u0119\u0142o si\u0119 i spowszednia\u0142o, \u017ce gdzie\u015b w ko\u0144cu przeprowadzono pierwsze zawody, kto\u015b je wygra\u0142, kto\u015b skoczy\u0142 na nartach najdalej, zjecha\u0142 i pobieg\u0142 najszybciej.<\/p>\n
Na ziemiach polskich r\u00f3wnie\u017c w ko\u0144cu przyszed\u0142 czas na pionier\u00f3w narciarstwa, kt\u00f3re w swoich prapocz\u0105tkach nieroz\u0142\u0105cznie zwi\u0105zane by\u0142o z przemieszczaniem si\u0119 na nartach. W dziewi\u0119tnastowiecznej Europie pojawi\u0142y si\u0119 z ciekawo\u015bci i przypisanej do ludzkiej \u015bwiadomo\u015bci, ch\u0119ci odkrywania nowych dozna\u0144 i pokonywania kolejnych, klimatycznych i geograficznych barier.<\/p>\n
Gdy pierwsze narty pojawi\u0142y si\u0119 w nowo\u017cytnej Europie, dotar\u0142y tak\u017ce do Polski. Pocz\u0105tki polskiego narciarstwa to najpierw Karpaty Wschodnie, dzi\u015b le\u017c\u0105ce na Ukrainie, a potem Tatry, na kt\u00f3rych, si\u0142\u0105 rzeczy i wskutek katastrofy II wojny \u015bwiatowej, spocz\u0105\u0142 p\u00f3\u017aniej ci\u0119\u017car rozwoju polskich sport\u00f3w zimowych.<\/p>\n
\n<\/p>\n
To zreszt\u0105 ciekawe i smutne zarazem \u2013 rozw\u00f3j polskiego narciarstwa w Czarnohorze i Gorganach zatrzyma\u0142 si\u0119 na zasiekach z drutu kolczastego w przygranicznej strefie wewn\u0105trz Zwi\u0105zku Radzieckiego. Tatrza\u0144scy i ma\u0142opolscy narciarze po wojnie najpierw musieli na nowo nauczy\u0107 si\u0119 \u017cy\u0107 w powojennej i socjalistycznej rzeczywisto\u015bci (wielu ko\u0144ca wojny nie doczeka\u0142o, np. wykorzystuj\u0105c swe umiej\u0119tno\u015bci jako kurierzy na przemytniczych i konspiracyjnych szlakach oraz dzia\u0142aj\u0105c w partyzantce), a w pozosta\u0142ych pasmach g\u00f3rskich, zw\u0142aszcza na przy\u0142\u0105czonym do PRL Dolnym \u015al\u0105sku wiatr hula\u0142 tymczasem po opuszczonych schroniskach, narty pod koniec wojny trzeba by\u0142o odda\u0107 na potrzeby Wehrmachtu, lokaln\u0105 ludno\u015b\u0107 stopniowo wysiedlano, a polskim osadnikom nie w g\u0142owie by\u0142y narciarskie zabawy.<\/p>\n
W zasadzie ta sama tragiczna historia i ta sama wojna brutalnie zahamowa\u0142a rozw\u00f3j sport\u00f3w zimowych i turystyki we wszystkich g\u00f3rach od Prutu i Czeremoszu po Odr\u0119. Na obszarze tym zmienia\u0142y si\u0119 granice, powstawa\u0142y i upada\u0142y nowe pa\u0144stwa, migrowa\u0142y setki tysi\u0119cy ludzi, zmienia\u0142y si\u0119 nazwy miast i wsi oraz j\u0119zyki, kt\u00f3rymi pos\u0142ugiwa\u0142a si\u0119 ludno\u015b\u0107. Zmienia\u0142a si\u0119 kuchnia, \u015bwi\u0105teczne obyczaje, stroje i religie, ale jedno pozosta\u0142o bez zmian – g\u00f3ry.<\/p>\n
Histori\u0105 narciarstwa, w szczeg\u00f3lno\u015bci w\u0119drownego i biegowego na terenie \u015bl\u0105skich Sudet\u00f3w warto si\u0119 zaj\u0105\u0107 cho\u0107by dlatego, \u017ce to r\u00f3wnie\u017c nasza, polska historia i jeste\u015bmy jej spadkobiercami i kontynuatorami. Spr\u00f3bujemy wi\u0119c si\u0119 przyjrze\u0107 owej historii do momentu, w kt\u00f3rym nagle wszystko si\u0119 tragicznie sko\u0144czy\u0142o i od kt\u00f3rego trzeba by\u0142o jeszcze sporo poczeka\u0107, aby zacz\u0119\u0142o si\u0119 na nowo \u2013 ju\u017c w zupe\u0142nie innym kraju. Do momentu, w kt\u00f3rym sko\u0144czy\u0142o si\u0119 piek\u0142o II wojny \u015bwiatowej, a zacz\u0119\u0142a w\u0119dr\u00f3wka lud\u00f3w i granic, nasta\u0142a nowa rzeczywisto\u015b\u0107 i rozpocz\u0105\u0142 si\u0119 nowy rozdzia\u0142 tej wsp\u00f3lnej sudeckiej opowie\u015bci \u2013 pisanej ju\u017c przez Polak\u00f3w.<\/p>\n
Ta cz\u0119\u015b\u0107 historii o pierwszych \u015bmia\u0142kach przemierzaj\u0105cych na nartach targan\u0105 mro\u017anym wichrem karkonosk\u0105 gra\u0144, o pierwszych zawodach organizowanych w Karpaczu czy w Szklarskiej Por\u0119bie i rajdach narciarskich w G\u00f3rach Sowich i Bystrzyckich pozostaje, mimo wszystko, chyba wci\u0105\u017c mniej znana ni\u017c wyczyny prehistorycznych narciarzy skandynawskich i syberyjskich. A przecie\u017c to wszystko dzia\u0142o si\u0119 tak blisko i tak niedawno…<\/p>\n
![\"images\"](\"https:\/\/nabiegowkach.pl\/wp-content\/uploads\/2016\/02\/images.jpg\")
\n<\/p>\n
Trudno\u015b\u0107 podstawowa w poszukiwaniach \u017ar\u00f3de\u0142, \u015bwiadk\u00f3w i dokument\u00f3w to oczywi\u015bcie wojenna i powojenna zawierucha, ale r\u00f3wnie\u017c d\u0142ugo pokutuj\u0105ca w Polsce Ludowej niech\u0119\u0107 i wrogo\u015b\u0107 do niemieckiej spu\u015bcizny, tradycji i kultury. Nawet gdyby tego zjawiska w naszej rzeczywisto\u015bci nie by\u0142o, to wci\u0105\u017c zadanie nie jest \u0142atwe: Niemcy wyjechali, najstarsi mieszka\u0144cy g\u00f3rskich miejscowo\u015bci, kt\u00f3rzy w Polsce zostali, umarli, archiwa i kroniki zagin\u0119\u0142y, sprz\u0119t sportowy zosta\u0142 zniszczony lub rozszabrowany. Cz\u0119\u015b\u0107 schronisk g\u00f3rskich sp\u0142on\u0119\u0142o, cz\u0119\u015b\u0107 zniszczono, szlaki zaros\u0142y, a stoki zdzicza\u0142y. W latach czterdziestych i pi\u0119\u0107dziesi\u0105tych wsp\u00f3\u0142czesny Dziki Zach\u00f3d (taki na miar\u0119 naszych czas\u00f3w i mo\u017cliwo\u015bci) nie znajdowa\u0142 si\u0119 w otoczonych romantyczn\u0105 legend\u0105 Bieszczadach, ale w\u0142a\u015bnie tu \u2013 na Dolnym \u015al\u0105sku.<\/p>\n
Ludno\u015b\u0107 niemieck\u0105 wysiedlano falami do po\u0142owy lat pi\u0119\u0107dziesi\u0105tych, mit Ziem Odzyskanych dzia\u0142a\u0142 i wabi\u0142 nie tylko osadnik\u00f3w z centralnej Polski, zachodniej Ukrainy i Bia\u0142orusi, ale r\u00f3wnie\u017c r\u00f3\u017cnej ma\u015bci awanturnik\u00f3w, poszukiwaczy przyg\u00f3d i zwyk\u0142ych szabrownik\u00f3w. Nikomu nie by\u0142o w g\u0142owie przeczesywanie \u015bl\u0105skich strych\u00f3w w poszukiwaniu nart i szukanie rogatych sa\u0144 w stodo\u0142ach i szopach. Wtedy w cenie by\u0142y meble, porcelana, obrazy i zegary…<\/p>\n
Cz\u0119\u015b\u0107 miejscowo\u015bci nigdy ju\u017c nie odzyska\u0142a dawnego blasku, wiele miejsc ponownie si\u0119 wyludnia\u0142o, bo przybysze z mazowieckich nizin nie ze swej winy nie potrafili gospodarowa\u0107 w trudnych g\u00f3rskich warunkach, pensjonaty i wille niszcza\u0142y, skocznie narciarskie zapada\u0142y si\u0119 i zarasta\u0142y, tory saneczkowe porasta\u0142 las.<\/p>\n
Z ca\u0142\u0105 pewno\u015bci\u0105 ju\u017c w XVII wieku my\u015bliwi, le\u015bnicy i drwale w Karkonoszach u\u017cywali rakiet \u015bnie\u017cnych. Pojawiaj\u0105 si\u0119 one do\u015b\u0107 cz\u0119sto w r\u00f3\u017cnego rodzaju opisach i relacjach \u2013 cho\u0107by Johannesa Praetoriusa czy Johanna Timbecka. Mnogo\u015b\u0107 tego rodzaju tekst\u00f3w \u015bwiadczy o popularno\u015bci i dost\u0119pno\u015bci rakiet, a tak\u017ce o ich powszechno\u015bci o mro\u017anych i \u015bnie\u017cnych zimach. Wprost m\u00f3wi si\u0119, \u017ce drogi i \u015bcie\u017cki s\u0105 nieprzejezdne i niedost\u0119pne nawet dla wprawnych piechur\u00f3w, a w wy\u017cszych partiach g\u00f3r drog\u0119 wskazuj\u0105 wysokie tyczki.<\/p>\n
Kto jako pierwszy ruszy\u0142 w Karkonosze na nartach? W\u015br\u00f3d na wp\u00f3\u0142 ju\u017c legendarnych postaci trudno dzi\u015b wskaza\u0107 jednoznacznie tego pierwszego, ale kilka os\u00f3b i kilka wydarze\u0144 z pewno\u015bci\u0105 zas\u0142uguje na uwag\u0119. Oto Franz Pohl (1813-1884), dyrektor huty szk\u0142a \u201eJ\u00f3zefina” w Szklarskiej Por\u0119bie przywozi par\u0119 nart z Berlina. Narty te mia\u0142y mie\u0107 ok. 1 metra d\u0142ugo\u015bci i szeroko\u015b\u0107 ok. 15 cm. Czy i jak je wykorzystywa\u0142, do ko\u0144ca nie wiadomo. Pojawiaj\u0105 si\u0119 jednak wzmianki o tym, \u017ce je\u017adzi\u0142 na nich w okolicach Szklarskiej Por\u0119by i Harrachova. Istnieje r\u00f3wnie\u017c przekaz wedle kt\u00f3rego Pohlowi przys\u0142ano w roku 1850 narty z norweskiej Christianii.<\/p>\n
![\"na](\"https:\/\/nabiegowkach.pl\/wp-content\/uploads\/2016\/02\/na_karkonoskim_grzbiecie.jpg\")
\n<\/p>\n
Natomiast ok. roku 1880 pojawiaj\u0105 si\u0119 u st\u00f3p Karkonoszy legendarne trzy pary nart pochodz\u0105ce z Laponii. Ich w\u0142a\u015bcicielem staje si\u0119 jeleniog\u00f3rzanin Richard Krause. Narty by\u0142y d\u0142ugie i w\u0105skie \u2013 przeznaczone najpewniej do bieg\u00f3w i przemierzania p\u0142askich przestrzeni. Nic dziwnego, \u017ce nie sprawdzi\u0142y si\u0119 w karkonoskich warunkach, ale Krause na pewno wybra\u0142 si\u0119 na na nich do czeskiej Petrovki, sk\u0105d uda\u0142o mu si\u0119 zjecha\u0107 do Jagni\u0105tkowa.<\/p>\n
Ten, zdawa\u0107 by si\u0119 mog\u0142o, ma\u0142o znacz\u0105cy wyczyn wydaje si\u0119 by\u0107 prze\u0142omowy w dziejach \u015bl\u0105skiego i karkonoskiego narciarstwa: po raz pierwszy w historii (przynajmniej tej udokumentowanej) narciarz odby\u0142 narciarsk\u0105 wypraw\u0119 na grzbiet karkonoski, sk\u0105d dokona\u0142 pierwszego, historycznego zjazdu. I dokona\u0142 tego na nartach, kt\u00f3re uzna\u0107 mo\u017cna za pierwowz\u00f3r wsp\u00f3\u0142czesnych nart biegowych. Wydarzenie to mia\u0142o miejsce w 1885 roku, cho\u0107 niekt\u00f3rzy ten wyczyn na tych samych lapo\u0144skich nartach przypisuj\u0105 prof. Paulowi Regellowi i datuj\u0105 go na rok 1886.<\/p>\n
<\/p>\n
Kolejne g\u0142o\u015bne z karkonoskich nazwisko nale\u017cy do Oskara Vorwerga, kt\u00f3ry od roku 1890 doskonali\u0142 si\u0119 w Karkonoszach w trudnej sztuce uprawiania zimowego szale\u0144stwa. Wcze\u015bniej uczy\u0142 si\u0119 narciarstwa w Norwegii i te do\u015bwiadczenia \u2013 r\u00f3wnie\u017c sprz\u0119towe \u2013 pozwoli\u0142y mu sta\u0107 si\u0119 prawdziwym prekursorem miejscowego narciarstwa. Pierwsze potwierdzone i opisane wycieczki na sprowadzonych z Norwegii nartach odbywa\u0142 ju\u017c zim\u0105 roku 1889.<\/p>\n
Wchodzi\u0142 na nartach na karkonoski grzbiet, w\u0119drowa\u0142 nim i odbywa\u0142 d\u0142ugie zjazdy, np. z Petrovki do Cieplic. Vorwerg zdoby\u0142 te\u017c na nartach \u015anie\u017ck\u0119, sk\u0105d zjecha\u0142 a\u017c do Kowar, a to wydarzenie r\u00f3wnie\u017c przesz\u0142o do historii, by\u0142o bowiem pierwszym potwierdzonym wej\u015bciem na nartach na najwy\u017cszy szczyt Sudet\u00f3w. W wyprawach towarzyszyli mu cz\u0119sto zaprzyja\u017anieni z nim skandynawscy pracownicy jednej z cieplickich fabryk, kt\u00f3rzy w zimowej scenerii Karkonoszy oddawali si\u0119 swoim narciarskim pasjom przywiezionym z ojczyzny.<\/p>\n
Narty powoli stawa\u0142y si\u0119 czym\u015b naturalnym w lokalnym zimowym pejza\u017cu, a ich popularno\u015b\u0107 i u\u017cyteczno\u015b\u0107 doceniali nie tylko tury\u015bci i w\u0119drowcy, ale tak\u017ce ludzie, kt\u00f3rzy w g\u00f3rach, r\u00f3wnie\u017c zim\u0105, musieli sprawnie wykonywa\u0107 swoje obowi\u0105zki, np. przedstawiciele s\u0142u\u017cb le\u015bnych i wojska. Pojawiaj\u0105 si\u0119 te\u017c pierwsze relacje, opisy i publikacje oraz artyku\u0142y w prasie krajoznawczej i turystycznej.<\/p>\n
Narty przestaj\u0105 r\u00f3wnie\u017c by\u0107 czym\u015b elitarnym i niedost\u0119pnym. S\u0105 coraz powszechniejsze i zyskuj\u0105 coraz wi\u0119ksz\u0105 popularno\u015b\u0107. Nie s\u0105 ju\u017c traktowane z nieufno\u015bci\u0105, a karkonoscy g\u00f3rale nie patrz\u0105 ju\u017c podejrzliwie na narciarzy. Sami natomiast, wzorem le\u015bnik\u00f3w, \u017co\u0142nierzy i turyst\u00f3w, pr\u00f3buj\u0105 narciarstwa i staj\u0105 si\u0119 jego entuzjastami, doceniaj\u0105c praktyczn\u0105 warto\u015b\u0107 dw\u00f3ch desek.<\/p>\n