Biegówki do „klasyka” czy „łyżwy”? Sportowe czy turystyczne? Rekreacyjne, fitness, a może back country? Dla kobiet, dzieci, miękkie, sztywne, z łuską, bez? Wyjaśniamy jakim kryteriom podlega podział nart biegowych.
Styl biegowy
Jeden z głównych podziałów nart biegowych uwzględnia ich przeznaczenie do stylu biegania na nartach: klasycznego i łyżwowego. Obie techniki biegowe są na tyle różne, że wymuszają użycie innego sprzętu. Zagadnienia dotyczące różnic w stylach opisane zostały w artykule o technikach biegania na nartach. Przeczytaj także tekst o różnicach w budowie nart do „klasyka” i „łyżwy”.
Podział biegówek ze względu na przeznaczenie do stylu biegania
Forma aktywności
Kolejny ważny podział biegówek bierze pod uwagę rodzaj aktywności, do której są dedykowane. Ta systematyka wyróżnia narty:
Sprawdź ofertę popularnego sklepu z nartami biegowymi biegowkowy.pl.
wyczynowe (zawodnicze)
wykorzystywane przez sportowców wyczynowych do zawodów, czasem także do treningów;
sportowe
wykorzystywane do wszelkich aktywności sportowych, używane np. do treningów, czy startów w zawodach dla amatorów;
turystyczne
szeroka grupa nart do wszelkich poza sportowych aktywności, najlepsze dla osób: rozpoczynających naukę, traktujących narciarstwo biegowe jako formę zimowych wycieczek i spacerów, lubiących „wyskoczyć” na biegówki ze znajomymi, wreszcie wszystkich (niezależnie od umiejętności) do poruszania się poza przygotowanymi trasami;
Podział nart uwzględniający typ aktywności i przygotowanie tras
Aby poznać dokładne różnice w przeznaczeniu i budowie nart, z opisanych wyżej kategorii, zachęcamy do zapoznania się z tekstem Biegówki wyczynowe, sportowe i turystyczne – podstawowe różnice w budowie i przeznaczeniu.
Turystyczne, czyli jakie?
Dla wielu producentów nart biegowych, a także ich użytkowników, podział wyróżniający tylko trzy grupy nart jest zbyt ubogi. O ile w kategoriach nart wyczynowych i sportowych panuje zgodność co do ich przeznaczenia, o tyle kategoria turystyczna jest bardzo szeroka. W tej grupie mieszczą się wszystkie biegówki, które mają inne niż sportowe zastosowanie.
Dlatego, najczęściej spotykany w katalogach firm produkujących i sprzedających narty biegowe podział, zamiast jednej, ogólnej kategorii biegówek turystycznych, wyróżnia trzy inne. W tej systematyce odnajdujemy następujące kategorie nart:
wyczynowe (zawodnicze)
identycznie jak w podziale podstawowym (patrz wyżej);
sportowe
Identycznie jak w podziale podstawowym (patrz wyżej);
fitness
przeznaczone na przygotowane trasy dla osób dbających o zdrowie i kondycję, ale które nie mają zacięcia sportowego i traktują biegówki jako formę zimowej aktywności, a nie rywalizacji sportowej;
rekreacyjne
przeznaczone do jazdy po przygotowanych trasach i poza nimi (ale w łagodnych warunkach terenowych), często szersze niż biegówki z wyższych kategorii, dzięki czemu bardziej stabilne – dla początkujących i osób używających biegówek do spacerów i wycieczek;
back country
przeznaczone do poruszania się poza wyznaczonymi szlakami, w trudniejszych warunkach terenowych, często wzmocnione stalowymi krawędziami, z reguły krótsze i szersze niż z grup opisanych powyżej;
Każda z firm produkujących biegówki, dla określenia wyżej wymienionych kategorii, stosuje własne, marketingowe nazwy, które umożliwiają odróżnienie produktów od konkurencji i dotarcie z ofertą do indywidualnych grup odbiorców.
Na schemacie pokazano przeznaczenie nart biegowych z poszczególnych kategorii w zależności od umiejętności narciarza i przygotowania tras.
Sztywność
Wiekszość producentów oferuje narty w trzech grupach pod względem ich sztywności:
- sztywne (stiff, hard)
- normalne (medium)
- miękkie (soft)
Podział ten najczęściej występują w kategoriach: wyczynowej i sportowej. Dużo rzadziej w kategorii turystycznej.
Sztywność nart pozwala na lepsze ich dopasowanie do warunków fizycznych biegacza. Narciarz cięższy i silniejszy może kupić biegówki sztywne. Słabsi i lżejsi biegacze powinni wybrać miękkie. Sztywność nart pozwala także na lepsze wykorzystanie ich własności przy specyficznych warunkach śniegowych. Dotyczy to głównie wyczynowców, którzy korzystają z różnych nart w zależności od stanu podłoża. I tak, na twardym, ubitym śniegu (także lodzie) lepiej sprawdzają się narty miękkie, a biegówki sztywne zalecane są na miękki śnieg.
W wypadku nart do „łyżwy” niektórzy producenci nie oznaczają sztywności nart, ale określają ich przeznaczenie na warunki śniegowe (bo oprócz sztywności znaczenie ma także skład i struktura ślizgu – o czym piszemy poniżej). Dlatego np. u Madshusa spotykamy biegówki na śnieg:
- twardy i ubity (hard packed snow /HP/)
- normalny (regular /R/)
- miękki (soft conditions /SC/)
Temperatura śniegu
Zawodnicy, dla których w drodze po zwycięstwo liczy się każdy ułamek sekundy, używają różnych nart dostosowanych do temperatury śniegu. W zależności od modelu i producenta, ślizgi nart mogą mieć przygotowaną inną strukturę (np. lepiej odprowadzającą wodę). Główna różnica wynika jednak z różnych składników i dodatków użytych do budowy ślizgów nart.
Biegówki przystosowane do różnych temperatur śniegu spotykamy wyłącznie wśród topowych modeli nart z grupy wyczynowych. Większość producentów odróżnia narty na śnieg zimny i ciepły. Fischer poszedł dalej i produkuje biegówki na trzy zakresy temperatur: ujemne (cold), w okolicach zera stopni Celsjusza (zero) i dodatnie (plus).
Płeć i wiek
Coraz więcej producentów nart biegowych zauważa, że kobiety i dzieci to znaczące grupy klientów. Dlatego w niektórych kategoriach nart wyróżniają dla nich odrębne linie nart.
Narty dla dzieci
Biegówki dla dzieci z naturalnych powodów są krótsze i mniej sztywne. Niemal każdy producent ma w swojej ofercie narty zawodnicze (wyczynowe i sportowe) dla dzieci i młodzieży. Nie powinno to dziwić, gdyż najliczniejsze grupy uprawiające sport pod postacią narciarstwa biegowego, to młodzi ludzie trenujący w klubach i często startujący w zawodach.
Narty dla młodych zawodników bardzo przypominają wersje dla dorosłych. Często mają identyczne szaty graficzne i nazwy, gdyż młodzi sportowcy chcą jeździć na identycznych nartach jak ich sportowi idole.
Producenci nart biegowych zadbali również o dzieci, także bardzo małe, które zaczynają stawiać pierwsze kroki na biegówkach lub jeżdżących rekreacyjnie z rodzicami. Specjalne serie nart dla dzieci, relatywnie szersze i krótsze, konstruowane są w sposób mający ułatwić naukę. Aby dodać motywacji naszym pociechom, malowane są w ulubionych przez dzieci kolorach (np. różowe dla dziewczynek) i ozdobiane wizerunkami zwierząt, bądź innymi sympatycznymi malunkami.
Narty dla kobiet
Oprócz odmiennej szaty graficznej i kolorystyki, trafiających w gusta płci pięknej, narty damskie są mniej sztywne. Dzięki temu kobiety, które są zazwyczaj lżejsze i dysponują mniejszą siłą nóg niż mężczyźni, mogą cieszyć się nartami lepiej dopasowanymi do ich warunków fizycznych. Specjalne narty dla pań można spotkać najczęściej w kategoriach: rekreacyjnej i fitness.
Smarowanie
Wszystkie narty biegowe wymagają smarowania, co nie jest łatwym zadaniem. Umiejętność ta wymaga m.in. dobrania odpowiednich smarów do temperatury i rodzaju śniegu. W dodatku narty do stylu klasycznego wymagają smarowania na tzw. „poślizg” i „trzymanie”. O ile smarowanie „na jazdę” jest względnie proste, to wiedzę jak i czym smarować „na odbicie” ma zaledwie garstka fachowców.
Od kilkudziesięciu lat niemal połowa biegówek do stylu klasycznego jest produkowana w wersji, w której w miejscu zazwyczaj smarowanym „na trzymanie”, zamiast gładkiego ślizgu mają strukturę przypominającą rybią łuskę (więcej o nartach z łuską, a także ich zaletach i wadach napiszemy już wkrótce w osobnym artykule). Łuska pozwala uniknąć smarowania narty „na odbicie” i związanych z tym wielu niedogodności. Koszt, jaki płacimy za ten komfort, to spowolnienie nart w stosunku do tych pozbawionych łuski.
Narty z łuską spotykamy wyłącznie wśród modeli do kroku klasycznego. Zazwyczaj występują tam, gdzie głównie liczy się uniwersalność sprzętu, a uzyskiwane prędkości mają drugorzędne znaczenie. Tam, gdzie liczy się głównie prędkość, czyli w grupie nart wyczynowych, łuskę pod stopą narciarza widzimy sporadycznie.
Większość nart back country produkowana jest tylko w wersji z łuską. Narty zawodnicze prawie wyłącznie z gładkim ślizgiem (bez łuski). Poniższy obrazek przedstawia w przybliżeniu proporcje występowania modeli biegówek z łuską na tle wszystkich w danej kategorii.
Inne parametry
Choć bardzo się staraliśmy i tak nie udało się wymienić wszystkich parametrów, które brane są pod uwagę przy podziałach nart biegowych. Niektórzy producenci biegówek, aby wyróżnić się na tle konkurencji, wprowadzają kolejne odmiany nart. W założeniu mają one zaspokoić wymagania klientów o specyficznych oczekiwaniach. I tak powstają np. narty biegowe do wszelakich ewolucji jakie dotąd możliwe były do wykonania np. na deskorolce, czy nawet biegówki do skoków.
Z pewnością znajdziecie wiele parametrów, których nie uwzględniliśmy w tym artykule, a które pozwalają wyodrębnić kolejne kategorie biegówek. Zapewne też producenci zadziwią nas już wkrótce kolejnymi kategoriami nart do biegania. Nie zmienia to faktu, że opisane w tym tekście podziały są najczęściej wykorzystywane przez producentów biegówek do jak najlepszego przyporządkowania nart do rosnących wymagań klientów.Miejmy nadzieję, że coraz częściej personel sklepów ze sprzętem do narciarstwa biegowego będzie dysponować dostateczną wiedza, by oferować klientom profesjonalną poradę. Dopóki nie jest to standardem, warto samemu zapoznać się z teorią na temat biegówek, tak by dokonać właściwego wyboru nart.
Dużo tutaj porad dla biegówkarzy jest ok i z części sam skorzystałem, ale przesadzacie na tym portalu z „ubiegówkowianiem” wszystkiego :/. Przeczytałem już o czymś takim jak „wycieczce biegowej”, a teraz masz, dowiaduję się, że narty back-country to narty biegowe! Pzydało by się odrobić lekcje lub nie przeginać z portalowym PR. „Biegówki” kończą się co najwyżej na nartach touringowych, a dalej są już cross country (XC) – „śladówki”, back country (BC) – „przełajówki” i cross country downhill (XCD) – „telemarki”. I wszystko z owymi „biegówkami” włącznie należy do nart nordyckich, a nie jak to tutaj twierdzicie do „biegówek”, bo to stawianie rzeczy na głowie. Ogólny worek to „narty nordyckie”, a nie „biegówki”! Nartom BC bliżej do telemarków niż do biegówek czy to sportowych czy to rekreacyjnych/turystycznych (tzw. touring). Nansen z Zaruskim chyba się w grobie przewracają :/.
Jeszcze słowem uzupełnienia. Klasyfikacja nart nordyckich z angielskiego wygląda tak:
nordic ski
|+ racing
|+ touring
|+ crosscountry (XC)
|+ backcountry (BC)
|+ crosscountry downhill (XCD)
Przetłumaczcie to sobie jak chcecie, aby nie nazywajcie całej nordyckiej rodziny nart „biegówkami”, bo to spore nadużycie semantyczne i niepotrzebne mieszanie ludziom w głowach. To tak jakby ogólnie rowery nazywać „szosówkami”.
O tym, że obecnie klasyfikacja nart nie jest prosta i poszczególne typy wzajemnie sie przenikają świadczy to, że nartami telemarkowymi mogą być narty z grupy XCD jak i narty klasy BC a także szerokie na ponad 100 mm pod butem, narty do jazdy pozatrasowej w puchu lub każda inna narta „zjazdowa”. W tym przypadku przynależność do grupy telemarkowej determinuje wiązanie i styl jazdy użytkownika. I żeby było śmieszniej, w wiązaniu telemarkowym przy szerokiej narcie można się pokusić o bardzo ułomny ale jednak bieg, techniką klasyczną, krokiem z odbicia. Siłą rzeczy, aby nie popaść w totalną paranoję klasyfikacyjną trzeba stosować pewne uproszczenia. I tak najważniejszym czynnikem w tej całej zabawie jest …. śnieg. Bez niego wszystkie rodzaje nart, za wyjątkiem wodnych, są gadżetem w garżu czy w piwnicy. 🙂