Dlaczego człowiek wymyślił narty? Kiedy rozegrano pierwsze zawody narciarskie? Kto był prekursorem narciarstwa w Polsce?
Prehistoria
Narciarstwo biegowe, choć jest najstarszą konkurencją sportów zimowych, nie ma jeszcze 200 lat. Jednak historia nart jest bardzo długa, sięga czasów prehistorycznych. W norweskiej miejscowości Rødøy odkryto skalne malowidła przedstawiające narty sprzed prawie 5 tysięcy lat. Oznacza to, że człowiek z epoki kamiennej skonstruował narzędzie pozwalające na szybsze i łatwiejsze przemieszczanie się po śniegu. Najstarsze zachowane narty znalezione w Szwecji miały 111 cm długości i konstrukcję zapobiegającą zapadaniu się w śniegu. Narty powstały więc tam, gdzie panowały warunki klimatyczne wymuszające wynalezienie sprzętu służącego udogodnieniu życia codziennego. W zależności od swojej funkcji i obszaru występowania różniły się budową, długością, szerokością i dodatkami, np. narty arktyczne były obciągnięte futrem. Pierwsze wzmianki o specjalnych kijach do nart pochodzą dopiero z XVIII wieku, ale początkowo używano tylko jednego kija. W tym czasie zaczęto także używać nart jako rozrywki zimowej.
Pierwsze zawody
Za kolebkę narciarstwa uważa się Norwegię, gdzie w drugiej połowie XVIII wieku na nartach ścigało się wojsko, a w 1843 roku, w Tromso, rozegrano pierwszy „cywilny” bieg narciarski na dystansie pięciu kilometrów. Jego zwycięzca pokazał, że szybciej biega się z dwoma kijami i od tego czasu para kijków stała się niezbędnym wyposażeniem biegaczy narciarskich.
40 lat później w Szwecji odbył się pierwszy bieg narciarski na długim dystansie 220 km, jego zwycięzca 37-letni Lapończyk pokonał trasę w 21 godzin i 22 minuty.
Sprawdź ofertę popularnego sklepu z nartami biegowymi biegowkowy.pl.
W 1888 roku norweski oceanograf i laureat Pokojowej Nagrody Nobla Fridtjof Nansen zakończył pierwszą wyprawę na nartach przed Grenlandię. Podjął również, na nartach i z psami ciągnącymi sanie, próbę dotarcia na biegun północny.
Początki w Polsce
Pierwowzorem nart w XVII-wiecznej Polsce były karple wykonane z deszczułek o długości ok. 40cm, połączonych dwoma poprzecznymi deseczkami na kształt drabinki. Wolne końce były dodatkowo wzmocnione okręgiem z leszczyny. Karple były mocowane do nóg rzemieniami lub powrózkami, a górale używali ich do poruszania się po głębokim śniegu.
W tym samym roku, w którym Nansen przemierzał Grenlandię, Stanisław Barabasz z Krakowa, goszcząc w Cieklinie, gdzie dziś mieści się Muzeum Narciarstwa jego imienia, skonstruował pierwszą w Polsce parę nart. Były to dwie cienkie deski, jedna bukowa, druga jesionowa, wygięte nad ogniem i przypinane rzemieniami do butów. Kilka lat później leśnik Józef Schnaider wydał pierwszy polski, a siedemnasty na świecie, podręcznik dla narciarzy „Na nartach skandynawskich”, w którym zawarł wiele praktycznych porad. Między innymi radził czytelnikom jak skutecznie hamować na nartach: „Do zwolnienia tempa można używać rozmaitych sposobów. Najpojedynczym jest rzucić się w śnieg na bok, by bieg wstrzymać zupełnie, co – oprócz ochłodzenia w miękkim śniegu – w niczym nie zaszkodzi” oraz czym smarować narty – najlepiej łojem albo śledziem.
W 1894 Barabasz i Jan Fischer odbyli pierwszą narciarską wyprawę w Tatrach, z Zakopanego przez Halę Gąsienicową, do Czarnego Stawu Gąsienicowego.
Rozwój techniki, szkoleń i organizacji
Intensywny rozwój narciarstwa rozpoczął się 120 lat temu, gdy nastąpił naturalny podział na narciarstwo klasyczne i zjazdowe. Technikę tego drugiego rodzaju opracował Mathias Zdrasky, Czech mieszkający w Austrii. Zamówił jedyne dostepne narty, czyli cienkie i dlugie, a te zupełnie nie sprawdziły się na alpejskich stokach. Po wielu eksperymentach z długością nart oraz techniką jazdy, opracował jazdę pługiem i boczny ślizg hamujący, kładąc podwaliny pod styl narciarstwa alpejskiego. Pod koniec XIX wieku Zdrasky wydał książkę z instrukcją jazdy na nartach i skonstruował pierwsze stalowe wiązania. Kilka lat później Mathias Zdrasky gościł w Zakopanem, gdzie przeprowadził kurs nauki narciarstwa.
To właśnie w stolicy Tatr zaczęła się pierwsza w Polsce produkcja nart. W 1907 r. powstało pierwsze stowarzyszenie narciarskie pod nazwą Karpackie Towarzystwo Narciarzy oraz Zakopiański Oddział Narciarzy kierowany przez Stanisława Barabasza, Mariusza Zaruskiego i Mieczysława Karłowicza. Wkrótce zorganizowano pierwsze polskie zawody narciarskie w Sławku, obejmujące biegi płaskie na 1000 metrów, 1 milę oraz terenowy bieg zjazdowy o długości 1500 metrów. 26 grudnia 1919 został powołany Polski Związek Narciarski „PZN”, jego przedstawiciele wzięli udział w tworzeniu Międzynarodowej Federacji Narciarskiej „FIS”, a ich aktywność została nagrodzona powierzeniem właśnie Polsce organizacji I Międzynarodowych Zawodów Narciarskich – FIS. Zawody odbyły się w 1929 r. w Zakopanem, a rywalizować w nich mogli wyłącznie mężczyźni w konkurencjach biegowych, skokach i kombinacji klasycznej.
Nowa dyscyplina sportu i rekreacji
Lata dwudzieste i trzydzieste, to okres powstawania nowych towarzystw, klubów i ośrodków narciarskich, a także organizowania różnych zawodów. Nastąpił gwałtowny rozwój konkurencji biegowych, bardzo popularne stały się biegi patrolowe i rajdy narciarskie. W 1922 po raz pierwszy odbył się Bieg Wazów, największe i najstarsze narciarskie zawody masowe, rozgrywane w Szwecji.
Po II Wojnie Światowej rozszerzano program konkurencji narciarskich na mistrzostwach, obok biegów długich pojawiły się także zawody sztafetowe i biegi zespołowe. Gdy w latach 80-tych pojawiła się technika łyżwowa, do konkurencji narciarskich dodano biegi sprinterskie. W 1952 roku na Igrzyskach Olimpijskich w Oslo, po raz pierwszy w biegu klasycznym na 10 km rywalizowały kobiety, stopniowo uzyskując dostęp do startów na różnych dystansach i w różnych technikach biegania. W wielu krajach biegówki stały się sportem dostępnym dla każdego, a liczba imprez masowych dla amatorów rosła.
